Malarstwo doby romantyzmu

Malarstwo doby romantyzmu

Romantyzm to epoka, jaką wyodrębniają dzieje literatury i sztuki, idee przenikające związanych z nim twórców dały się zauważyć na wielu polach artystycznego wyrazu, a także wśród haseł ideowych, towarzyszących gwałtownym wydarzeniom politycznym, jakie rozgrywały się w czasie trwania XIX wieku. Malarstwo tego okresu to szereg ilustracji idei i motywów, jakie zaprzątały wyobraźnię romantyków. Chcąc opisać je językiem sztuki, należy zwrócić uwagę przede wszystkim na ich ekspresjonizm.

Tematyka wielkich płócien

Opisując romantyzm, często podkreśla się jego przeciwstawność względem poprzedzającego go oświecenia i klasycyzmu. Jakkolwiek jest w tym sformułowaniu pewne słuszne spostrzeżenie, nie omawia ono tego zagadnienia w sposób wystarczający. U podstaw romantyzmu stała bowiem nie tyle chęć zanegowania wszystkiego, czego na polu kultury dokonało ostatnie pokolenie, ile próba zwrócenia uwagi na te aspekty kultury europejskiej, które dotąd były niedoceniane. Została odwrócona dotychczasowa tendencja, polegająca na odwoływaniu się do tradycji śródziemnomorskich, jako źródeł kultury kontynentu. Uwaga twórców przeniosła się ku tajemniczej północy Europy, świata jej podań, legend i mrocznych wizji. Uprzywilejowaną pozycją została obdarzona kultura ludowa, pełna wizji fantastycznych, odwołujących się do kultury danego narodu. Wiodącymi kierunkami artystycznymi były ponadto przede wszystkim historyzm, czyli fascynacja daleką przeszłością, zwłaszcza czasami średniowiecza i orientalizm, czyli zaintrygowanie kulturami egzotycznymi dla Europejczyków. U początków nurtu lubowano się ponadto we frenezji romantycznej, to znaczy makabrycznych wizjach zniszczenia i śmierci. Podkreślana przez pobieżne opracowania nieufność romantyków wobec racjonalizmu wiązała się z ich charakterystycznym rysem, iż odbierali i opisywali świat przez pryzmat uczuć. Nobilitowanie odczuć jednostki było dla romantyzmu czynnikiem konstytutywnym.

Wielbienie potęgi natury

Odwracając się od zdobyczy cywilizacyjnych kultury europejskiej, romantycy szczególnie doceniali piękno przyrody, obserwując w zachwycie jej wszystkie oblicza. Natura w oczach romantyków była tworem tyleż pięknym, co potężnym i niebezpiecznym. Wiele romantycznych obrazów przedstawia właśnie człowieka jako widza spektaklu roztaczanego przez przyrodę. Warto wymienić tu zwłaszcza dwa obrazy autorstwa Caspara Davida Friedricha: Mężczyźni kontemplujący księżyc oraz Wędrowiec nad morzem mgły. Przedstawione postaci nie stanowią tu głównych punktów zainteresowania, wobec widza są odwróceni tyłem i stanowią tylko zachętę, by zainteresować się widokiem rozpościerającym się dalej. Innym artystą, który wsławił się przedstawianiem przelotnych wizji, dokumentujących nieposkromione żywioły obecne w przyrodzie, był William Turner. Jego najsłynniejsze płótna, czyli Deszcz, para, szybkość czy Statek niewolniczy, prezentują już świat poprzez pre-impresjonistyczną manierę, zmierzając do wiernego odtworzenia spojrzenia artysty poprzez grę barwnych plam.