Mona Lisa pędzla Leonarda da Vinci to prawdopodobnie najbardziej rozpoznawalny obraz na świecie, także w zakresie malarstwa portretowego. Dla popkultury to obraz ikona, a choć liczy sobie ponad sześćset lat, wciąż kryje w sobie szereg zagadek, które czynią go tak magnetyzującym dziełem sztuki. Sam wizerunek jest klasycznym ujęciem, prezentującym kobietę ustawioną lekkim półprofilem względem widza, za jej plecami rozciąga się włoski pejzaż. Najbardziej frapującym szczegółem obrazu jest twarz modelki, a zwłaszcza jej uśmiech, opisywany jako enigmatyczny.

Wątpliwości i zagadki

Kwestią pozostawiającą do dnia dzisiejszego wiele pytań, jest przede wszystkim tożsamość osoby przedstawionej na tym portrecie. Kierując się nadanym przez autora tytułem, można przypuszczać, że modelką była Lisa Gherardini, żona florenckiego kupca Francesca Giocondo. Tłumaczy to jednocześnie, dlaczego w języku włoskim wizerunek bywa nazywany także Giocondą. Jednocześnie wysunięto wiele innych hipotez, mniej i bardziej prawdopodobnych. Istnieje podejrzenie, motywowane podobieństwem wizualnym i szczegółową analizą detali ubioru postaci, że modelką była księżna Mediolanu, Izabela Aragońska. Najbardziej nieprawdopodobne przekonanie zostało wysunięte współcześnie, poczynione dzięki cyfrowej analizie wizerunku. Dokonująca komputerowych analiz niemiecka badaczka zaryzykowała stwierdzenie, że osobą sportretowaną jest sam da Vinci, ponieważ rysy twarzy pochodzące z jego Autoportretu odpowiadają tym uwiecznionym w Monie Lisie. Znaczyłoby to zatem, że zamiarem artysty nie było stworzenie portretu konkretnej kobiety, ale zaklęcie własnego oblicza w fikcyjnym wizerunku. Te domysły mają być rozstrzygnięte poprzez cyfrowe zrekonstruowanie twarzy malarza, której chce dokonać pewna grupa naukowców na podstawie ekshumacji grobu artysty. Nie brakuje i innych niezwykłych wniosków, do jakich odchodzą interpretatorzy dzieła, obraz wydaje się nieprzebraną skarbnicą inspiracji i być może to sprawia, że nie ulega zapomnieniu. Najnowsze badania z użyciem specjalistycznych urządzeń wykazały, że na obrazie zostały zapisane także różne symbole, które mogą naprowadzić historyków sztuki na cenne spostrzeżenia, pozwalające dokładniej opisać to arcydzieło. Według badaczy, w prawym oku Mony Lisy dają się zauważyć litery L I V, co może być swego rodzaju podpisem twórcy. Oko lewe ma kryć litery C, E i B, zaś na moście widniejącym w tle obrazu mają znajdować się liczba 72, litera L i cyfra 2. Co ciekawe, w Madrycie znajduje się obraz bliźniaczo podobny do Mony Lisy. Istnieje przypuszczenie, że jest to kopia namalowana przez jednego z uczniów Leonarda, jednak wydaje się nielogiczne, że obrazy o podobnym wieku w tak różny sposób zareagowały na upływ czasu. Hiszpańska kopia jest znacznie jaśniejsza i sprawia wrażenie, że prezentuje wygląd arcydzieła tuż po jego stworzeniu.

Popkulturowa kariera obrazu

Mona Lisa jest ewenementem na skalę światową, jako dzieło sztuki intrygujące nieodmiennie kolejne pokolenia, tak silnie zakorzenione w kulturze i masowej wyobraźni. U początków XXI wieku zainteresowanie arcydziełem odnowiło się na fali popularności powieści Dana Browna o tytule Kod da Vinci. Książka ta, skonstruowana jako historia kryminalna, w toku akcji okazuje się wizją pełną teorii spiskowych, które mają angażować ludzkość niemal od jej początków, służyć ukrywaniu sensacyjnych prawd, stojących u podstaw europejskiej i światowej kultury. Akcja książki rozpoczyna się w Luwrze, ukazując tragedię muzealnego kustosza, który został zamordowany nieopodal miejsca, gdzie eksponowana jest Mona Lisa. Śledztwo, jakiego podejmują się główni bohaterowie powieści wykazuje, że zarówno kustosz, jak i Leonardo da Vinci należeli do tajnego Zakonu Syjonu, który przechowywał niewygodną dla Kościoła prawdę o tym, że Maria Magdalena była żoną Jezusa, a ich potomkowie dotąd żyją. Według wizji pisarza, wizerunek Mony Lisy przechowuje jej rysy. Po publikacji książki i wyświetleniu ekranizującego ją filmu, Luwr przeżywał niebywałe oblężenie przez wszystkich, którzy chcieli zobaczyć dzieło na własne oczy.

Mona Lisa to nie tylko najsłynniejszy, ale też prawdopodobnie najcenniejszy obraz świata. Obecnie jest własnością rządu francuskiego i można podziwiać go w paryskim Luwrze. Do zuchwałej kradzieży płótna doszło tylko raz, w 1911 roku, przez włoskiego pracownika muzeum. Schwytany podczas próby sprzedaży obrazu włoskiego galerii sztuki, motywował swój postępek nie chęcią zysku, ale pragnieniem, by to włoskie arcydzieło mogło powrócić do kraju, z którego pochodzi.