Teodor Axentowicz i jego miejsce w historii polskiego malarstwa.

Teodor Axentowicz był artystą malarzem, żyjącym i działającym twórczo na przełomie XIX i XX wieku. Swój talent kształcił i rozwijał w Akademii Sztuk Pięknych w Monachium oraz jako uczeń cenionego paryskiego malarza i pedagoga, Carolusa-Durana. O zdolnościach Axentowicza bardzo dobrze świadczy fakt, że w młodości wykonywał kopie obrazów Tycjana. Karierę rozpoczynał poza tym jako ilustrator wydawanych wówczas czasopism. Z wojaży po Europie powrócił na ziemie polskie jako człowiek żonaty, a jego dalsze kroki w dziedzinie sztuki koncentrowały się wokół kultury polskiej. W 1895 roku rozpoczął pracę w krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych i przepracował tam niemal 40 lat, od 1910 roku będąc także rektorem tej placówki. Wykazał się nowatorskim podejściem do kształcenia, zakładając w 1897 roku szkołę, w której swoje umiejętności w zakresie malarstwa mogły doskonalić kobiety. Ponadto, Axentowicz brał aktywny udział w życiu kulturalnym, czynnie włączając się w formowanie instytucji kulturalnych oraz uczestniczenie w ich funkcjonowaniu. Wraz z innymi słynnymi malarzami założył Towarzystwo Artystów Polskich Sztuka, działające w celu organizowania wernisaży polskich mistrzów pędzla. Jako grafik, Axentowicz był najczęściej autorem plakatów ogłaszających konkretne wystawy. Był ponadto współzałożycielem krakowskiego Towarzystwa Miłośników Historii i Zabytków, miał wkład także w powstanie kulturalnych stowarzyszeń w Wiedniu i we Francji. Warszawskie Towarzystwo Zachęty Sztuk Pięknych uczyniło również Axentowicza swoim członkiem honorowym. Na dwa lata przed śmiercią malarz został uhonorowany przez prezydenta Ignacego Mościckiego Orderem Odrodzenia Polski, co było aktem szczególnego uznania dla zasług wyświadczonych przez tego artystę kulturze polskiej.

Typ twórczości i dokonania

Artysta z finezją posługiwał się zarówno pędzlem, jak też technikami rysowniczymi i graficznymi. Uznanie przyniosły mu liczne portrety, w tym subtelne wizerunki dam – jednym z najbardziej rozpoznawalnych płócien Axentowicza jest Portret Damy w Czarnej Sukni. Wiele miejsca w jego dorobku zajmują ponadto sceny rodzajowe, prezentujące realia życia i tajniki obyczajowości Hucułów, górali zamieszkujących rejon Karpat Wschodnich, znajdujący się w rumuńsko-ukraińskim kręgu kulturowym. Jednym z najpoważniejszych przedsięwzięć, w jakich brał udział Axentowicz, było uczestniczenie w tworzeniu Panoramy Racławickiej, monumentalnego wyobrażenia epizodu z czasów insurekcji kościuszkowskiej. Axentowicz współpracował wówczas z wieloma artystami, a całość prac koordynowali pomysłodawcy – Wojciech Kossak i Jan Styka.

Z uwagi na swoje ormiańskie korzenie, artysta angażował się także w przedsięwzięcia, mające służyć pielęgnowaniu kultury tej mniejszości etnicznej, egzystującej na ziemiach polskich. Nie tylko uczynił z Ormian i Armenii bohaterów niektórych swoich płócien, ale miał też okazję brać udział w projektach bardziej praktycznych. Podczas prowadzenia prac renowacyjnych nad ormiańską katedrą we Lwowie, to właśnie Axentowicza poproszono o zaprojektowanie ołtarza, ambony oraz zdobień, w tym witraży.